ای بسا آنان که با شاهنامه، این نامه جاویدان در فرهنگ و ادب فارسی، به درستی آشنا نیستند؛ فریفتهی نام آن، بیانگارند که شاهنامه نامه شاهان است و در آن شاهان ستوده شدهاند و شاهی ارزشی است بنیادین و بی چند و چون. لیک، بی هیچ رنگ و روی، از هر روی و رای، شاهنامه «نامه شاهان» نیست. شاهنامه تنها کتابی است در پهنه ادب پارسی که شاهی در آن ارزش شمرده نشده است.
ترانه متکی به موسیقی است و شعر متکی به وزن (وزن درونی یا بیرونی) یک شعر یا ترانه را به اتکای استفاده از ابزار فولکلور نمیتوان فولکلوریک محسوب کرد. چراکه در ادبیات فولکلوریک، فولکلورمحور است نه ابزار. استفاده ابزاری از فولکلور یک شعر یا ترانه نوستالژیک میآفریند، که البته زیباست اما در تقسیمبندی شعر فولکلوریک نمیگنجد.
زن در میان ایرانیان همیشه از ارزش بالایی برخوردار بوده است به طـــوری که ارزش زن را در نوشتههای پیشینیان، چه نوشتههای باستانی و چه نوشتههای بعد از اسلام، میتوان دید. تاریخ ایران نیز گواهی بر ارزش زن است. جوامع نخستین در ذهن خود دوران مادرشاهـــی را هنوز در یاد دارند ؛ که از فلات ایران آغاز شـــــد و بعد به اروپا به ویـــژه یونان رسید و دوران هلنسیم یونان و روم را رقـم زد. واژهی مقـدس مادر از ریشهی mâ از زبان متقـدم هنـد و اروپایی به معنای مـحافظت کـردن و مراقب بـودن صـدها سـال پیش از به وجود آمدن واژهی پدر از ریشهی pâ از زبان متقدم هند و اروپایی به معنای پایدن (همین ریشه را هنوز هم در زبان فارسی داریم) در میان هند و اروپاییان به کار میرفت. از این روی اسـت که در دوران مادرشاهی که قدرت قبیلهها و سرزمینها در دست زن خانواده بود و زن محور اصلی جامعه بوده است ایزد بانوها به وجود آمدند. از دوران مادرشاهی آثـاری در دسـت اسـت کــه کهنترین ایزد-بانوی (که بیشتر با ایزد بانوان بـاروری ارتباط مستقیـم داشـته اند) در منطقـهی ویلندرف اتریش یافت شده است که به سه هزارهی سوم پیش از میلاد بر میگــردد.
هم فروغ و هم الیوت با موضوع های مربوط به دلهره بشر در یک دنیای بی معنا سر و کار دارند. پوچی، سترونی روحی جهان و احساس تنهایی و انزوای انسان از معمول ترین موضوع های شعر الیوت و فرخزاد است.
جیمز جویس از جمله پیشگامان داستاننویسی مدرن است؛ شیوه داستانسرایی او چه در داستانهای کوتاه و چه در رمانهایش روزنههای فراوانی برای نویسندگانی که پیرو مکتب او هستند، میگشاید و به اعتقاد خیلیها جویس جادوگر ادبیاتِ مدرن است. شاهد این مدعا هم روز ۱۶ ژوئن یعنی روزیست که اولیس در آن اتفاق میافتد؛ در این روز مردم دوبلین در شهر راه میافتند و به همان مکانهایی میروند که اولیس رفت و همان شرابی را می خورند که او خورد؛ گویا اولیس از رمان بیرون آمدهباشد، به تعداد کثیری تکثیر شده و در متن جامعه زندگی دیگری را از سر گرفتهباشد؛ آیا این همان جادوی ادبیات نیست؟
مارکی دوساد رمان نویس، آشوبگر، اشراف زاده ی فرانسوی که رمانهای فلسفی-سادومازوخیستی اش بحثی مجادله آمیز پیرامون مطالبی چون تجـاوز، سـکس و خشونت، جمـاع حیوانی و مرده گرایی بوده است. او از مبلغین آزادی بی قید وبند بوده یا به عبارت دیگر هرزگی و بی بندوباریِ بی لجام و افسارگسیخته ای که به نبرد با اخلاقیات، مذهب و قانون می آید و با اعتقاد به اینکه بالاترین هدف و سرچشمه ی اعمال انسان لذت است. "ساد" سی و دوسال از عمر خود را در زندانهای مختلف فرانسه سپری کرد. یازده سال در پاریس که ده سالش در باسیل سپری شد، یک ماه در کانسرگری، ۲سال در یکی از استحکامات نظامی، یک سال در مادلونتس،۳سال در بیستر، یک سال در سنت پلاگی و ۱۳سال در تیمارستان چارنتون. اغلب آثار ساد در دوران حبس تدوین شده اند و شایان ذکر است اصطلاح سادیسم (Sadism)- (به معنی دیگران آزاری)- بر گرفته از او نام اوست.
«کلود سیمون»، یکی از سردمداران «رمان نو» و برنده جایزه نوبل سال ۱۹۸۵ در سن ۹۱ سالگی دیده از جهان فرو بست. نویسنده «جاده فلاندر»، از بزرگترین نویسندگان فرانسوی معاصر، چهارشنبه ۶ جولای ۲۰۰۵ در پاریس زندگی را بدرود گفت و مرگ وی پس از خاکسپاری اش اعلام شد. وزیر فرهنگ فرانسه ، سیمون را یکی از چهره های بزرگ رمان معاصر خواند و در مراسم بزرگداشت وی ، بسیاری او را وارث بزرگ «مارسل پروست» معرفی کردند که به عنوان یکی از بزرگترین رمان نویسان در خاطره فردی و جمعی همگان نقش خواهد بست. «فردی که در حوزه زبان فعالیت می کند، همزمان خود مورد مطالعه زبان قرار می گیرد.» سیمون با این فرمول هنر رمان نویسی اش را تشریح می کند.
یوهان و ولفگانگ فون گوته (۱۸۳۲ ـ ۱۷۴۹) شاعر، رماننویس، نمایشنامهنویس و دانشمند جنبش رمانتیسم آلمانی، هر چند فیلسوف به معنای معمول کلمه نبود، به شدت از آثار باروخ اسپینوزا، گوتفرید ویلهلم لایب نیتس، امانوئل کانت و فریدریش ویلهلم فون شلینگ تأثیر میپذیرفت و به شیوهی خود آراء آنها را تفسیر میکرد و در تفکرات خویش جذب و حل میکرد. آراء زیباشناختی گوته در رسالهی نظری منفردی نیامده است، بلکه در سراسر مقالات انتقادی و مکاتبات چندجلدی او پراکنده است. گوته با توصیف طبایع هنری آشفته در اشعار و نمایشنامهها و رمانها و نیز در وجود خویش ـ که از دیدگاه زیباییشناسی رمانتیک مرد آرمانی علم و هنر و ادبیات بود ـ تأثیری عظیم بر ادبیات اروپایی به جا نهاد.
رابیندرانات تاگور (۱۹۴۱-۱۸۶۱) شاعر مشهور و برجسته بنگالى است که آثار او به بیشتر زبان هاى زنده دنیا ترجمه شده ست. او شخصیت چند بعدى و جالبى داشته است که اگرچه او را به عنوان شاعر شناخته اند اما در عین حال یک فیلسوف، مصنف و مقاله نویس و نیز یک منتقد و هنرمند و از همه بالاتر یک معلم بوده است. او اولین شخصیت آسیایى است که در سال۱۹۱۳ به سبب مجموعه آثار و اشعارش با نام گیتا نجالى برنده جایزه نوبل شده است.
عارف قزوینی پیش از آنکه به صف آزادی خواهان بپیوندد و شاعری ملی- میهنی شود، یعنی زمانی که در دربار قاجار کیا و بیایی داشته، به عشق زنان بسیار گرفتار می آید و از آن جایی که بسیار احساساتی بوده و به سرعت دل می باخته، این عشق ها در زندگی شاعرانه و هنری او رد پایی عمیق می گذارند. عارف در آن زمان بجز عشق زنان معمولی بی گمان به چهار دختر ناصرالدین شاه دل می بازد و آنان را با نام در ترانه های خود آواز می دهد. و صد البته که آنان هم به عشق و دلدادگی عارف پاسخ می دهند و چرا که نه؟- عارف جوان،خوش چهره، خوش اندام و خوش لباس است(در سرگذشت وی آمده که او همواره عمامه ی کوچک و عبا و لباده ای فاخر همراه با کفشی فرنگی می پوشیده و به صورت ظاهر چیزی از اشراف زادگان کم نداشته)، از طرفی دیگر شاعری است پرشور، تصنیف پردازی قدرتمند، دارای حنجره ای شگفت انگیز و دربار قاجار هم که جایگاه داد و ستد های عاشقانه و به کلام دیگر هوسبازانه بوده است.