به ویلیام جیمز در ایران نسبت به دیگر اندیشمندان همدوره و همسطحش – چه از نظر معرفی اندیشههای او در دانشگاهها و چه از نظر ترجمه آثارش- کمتر پرداخته شده است. اما وی در تاریخ اندیشه غرب و سیر تحول اندیشه در دنیا فرد بسیار موثری بوده است. بسیاری جیمز را بینشورترین و اندیشمندترین روانشناس و فیلسوف آمریکایی و یکی از سه پراگماتیست بزرگ (چارلز ساندرز پرس و جان دیویی) میدانند. او استاد روانشناسی و فلسفه دانشگاه هاروارد بود و در روزگار خود به مشهورترین روانشناس و بعدها به نامآورترین فیلسوف آمریکایی تبدیل شد. او در دوران خود با فاصله گرفتن از نظامهای عقلگرایان اروپایی و ایدهآلیستهای آلمانی نوعی روانشناسی را پایهگذاری کرد که رنگ و بویی فلسفی داشت و فلسفهای را بنیان نهاد که رهیافتهای روانشناسانه در آن موج میزد. جیمز ذهن را در جریانی سیال و پیوسته میدید. او به دنبال یافتن حقیقت «خود» از حس، احساس، ادراک و تخیل شروع کرد و به باور رسید. او در فلسفه پراگماتیک (عملگرایانه) که نگاهی غیرانتزاعی به معنای تصورات و باورها دارد، تفاوتهای عملی و واقعی در زندگی مردم را مورد کاوش قرار داد. روح ویلیام جیمز را نه نظریهپردازی غامض بلکه فعالیت و کنش برمیانگیخت. او ذهنی منطقی و عملی و در عین حال آرمانگرا و خوشبین داشت. او به جای اینکه جدال یا دوگانگی کهن میان ذهن و ماده را بپذیرد، زندگی را تجربهای مستمر میدانست، پیشرفتی که در آن اشیا و افکار، اشیا و رابطه آنها یکپارچه و متحد بودند. هرچند جیمز هر اندیشهای را بر حسب «ارزش نقدی» آن ارزشیابی میکرد و از نظر او عملگرایی بهطور عمده «روشی برای رسیدن به نتایج علمی» بود، با کاربرد بیچون و چرای مصلحتگرایی مخالف بود. ویلیام جیمز مرد عمل و فیلسوف کردار بود و تا حد مرضهای عصبی و وجد و جذبههای علمی در حرکتهای پر جنبوجوش دوران خود شرکت میکرد. او همواره ندای به اصطلاح «حیات فعال» را سر میداد. او میکوشید نقش عارفان خاموش را توجیه کند و زمانی که خودش ناظر آنان بود، عرفانی فعال و نه انفعالی را جستوجو میکرد که همواره در جهد و ستیز بود. او در زمانی میزیست که روانشناسی بهعنوان رشتهای علمی از سوی ویلهلم ووندت در آلمان و جی استانلی هال یا هوگو مونتسبرگ همکار جیمز در هاروارد در حال رشد بود. در آن زمان روانشناسی دینی تازه داشت به رشد و شکوفایی میرسید. بهطور کلی ویلیام جیمز را فیلسوفی میدانند که فلسفه را در زندگی روزانه به کار برد.
منبع: روزنامه فرهیختگان