۱۴ مرداد سالگرد انقلاب مشروطه است،انقلابی که سهم بزرگی در بیداری سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان داشت. در زمانی که مردان مشروطه خواه سرگرم مبارزه با مستبدان بودند زنان نیز دوشادوش با آن ها حرکت کردند به امید آن که با سرنگونی نظام خودکامه زنان نیز وضعیت بهتری پیدا کنند. دریغ و درد که مشروطه خواهان بعد از پیروزی زنان را در ردیف دیوانگان شمردند و حق رایی برای آنان در نظر نگرفتند. هرچند زنان آگاه نیز پا پس نکشیدند و عرصه مبارزه را ترک نکردند. زنان به اهمیت اموزش پی برده بودند و در اولین قدم به فکر تاسیس مدارس دخترانه افتادند. صدیقه دولت آبادی، بی بی خانم استرآبادی و توبا آزموده دریافته بودند بهبود وضعیت زنان با شعار به دست نمی آید بلکه باید دست به کار شد و جهل را ریشه کن کرد. ۱۴ مرداد را در حالی پشت سر گذاشتیم که در کنکور سراسری امسال با اینکه دختران ایرانی بازهم درخشیدند اما سهمیه بندی و تفکیک جنسیتی حضور آنان را در دانشگاه تهدید می کند.
جنگهای فرسایشی، وابستگی سیاسی به کشورهای روس و انگلیس، بیقانونی و فقر، پیشرفتهای سیاسی- اجتماعی غرب و سروری آنان بر جهان، استبداد شاهنشاهی، جنبشهای مردمی را در ایران سبب گشت. در این جنبشها زنان ایرانی، برخلاف نقش پاسیو روزمرهی اجتماعی خود، شرکت فعال داشتند. هرچند که این نقش فعال چندان آگاهانه نبود و آنان اغلب فتوای روحانیون را مد نظر داشتند و در جنبش مشروطه نیز حافظ جان روحانیون بودند، اما همین نقش فعال آنان را از حریم اندرونی به جامعه کشانید. آنان تأثیر کُنش خود را بر حوادث اجتماعی دیدند و این کُنش ارزش نوین اجتماعیای به آنان اهدا کرد که تا حال تنها به مردان اختصاص داشت. آنان که کوچکترین حقی برای تعیین سرنوشت خود نداشتند، حال در جنبشهای اجتماعی شرکت میجستند، در صفی جدا با دیگر زنان. اما همین حرکت گروهی زنان راهگشای جنبش و بیداری آنان شد، تا زنان به خود نیز همانند فرد و شهروندی از جامعه بنگرند و برای حقوق خود مبارزه کنند.
مرداد سالگرد مشروطه است. انقلابی که نقطه عطفی در تاریخ ایران و همچنین بیداری زنان ایرانی بوده است. زنان آزادیخواه و آگاه ایرانی نقش بی نظیری، علی رغم محدودیت های موجود زمان خود، در پیروزی و به ثمر رسیدن این انقلاب ایفا کردند. تلاش جمعی از زنان متهور برای ایجاد مدارس دخترانه و آموزش دختران و استیفای حقوق زنان، مانند توبا آزموده، صدیقه دول آبادی، زندخت شیرازی، بی بی خانم استرابادی، محترم اسکندری، فخرافاق پارسا و... که به مخالفت روحانیون از جمله سید فضل الله نوری انجامید – که معتقد بودند به حال کشوری که دوشیزگانش سواد داشته باشند، باید گریست – برگ زرینی در تاریخ ایران و جنبش زنان ایرانی است.
نه در سال 1285 شمسی که مظفر الدین شاه قاجار فرمان مشروطه را امضا کرد و نهضت مشروطه خواهان ایران رسماً به پیروزی رسید و نه پس از آن، زنان ایرانی از دستاوردهای آن بهره یی نبردند. شاید سهم خواهی زنانه از مواهب استقرار قانون از سوی زنان مشروطه طلب که با حضور خود به تحقق رویای مشروطیت کمک کردند به طور جدی مطرح نشد یا اگر در موارد محدودی مطرح شد از سوی مردان که نگارنده قانون و پس از آن راوی تاریخ مشروطه بودند چیزی بیش از یک شوخی تلقی نشد.